ARTE GOTIKOA

GOTIKOA

Arte gotikoa XII. mendearen erdialdera jaio zen Paris inguruko Saint Denis basilikaren korua eraiki zutenean. Gotikoaren hasierako esparrua oso laburra zen; izan ere, Frantziako erregeen aginduppeko Ile-de-France baino ez zuen hartzen. Hala ere, ehun urte geroago arte gotikoa Europako lurralde gehienetarea hedatua zen.

Frantzian sustraia izan arren, Europako lrralde bakoitzak bere nortasunaren arabera arte gotikoari kutsu berezia ezarri zion. Arte gotikoak geografiaren aldetik eremu zabala hartu zuen. Iparraldean Eskandinaviaraino iritsi zen; ekialdean Poloniaraini; eta hegoaldean Zipre eta Rodas-eraino. Kultura gotikoa, hain zuzen, politikoki oso zatikaturik zegoen Europaren elementu bateratzailea izan zen.

Hasieran “gotiko” hitzak basatia esan nahi zuen, eta mendebaldean XII. mendetik XVI. Mendea arte garatu zen artea izendatzeko erabili zen gero. Lehenbizi arkitekturari atxiki zitzaion izena, gero arte-multzoari eta azkenean denboraldi horretako kultura osoari. Arte gotikoa urtetan arbuiatu egin zuten eta estilo horretako lanak suntsitu ere egin zituzten. XIX. mendean ordea, berez zuen garrantzia aitortu zitzaion.

Arte hau ez zen berez edo espontaneoki sortu, baizik eta bere aurretik egindako  arteetan oinarritzen da, eta pixkanaka-pixkanaka eraikitzen Joan zen arte bat da. Hain zuzen, arte gotikoa gehienbat erromanikoan oinarritzen da, baina gero, erromanikoaren aurkako arte batean bilakatzen da, proportzio klasikoak bertikaltasunarekin puskatzen direnean. Gotikoa, gainera, estilo artistiko bezala, erromanikoa baino askoz ere konplikatuagoa da.

1.      ARKITEKTURA

-          HELBURUA: Gotikoan eraikinak hirietan kokatuko dira . Helburu erlijioso eta ez erliiosoak dituztenak tartekatuko dira: katedralak, jauregiak, merkatarien lonjak, udaletxeak eta abr. Eraikin berriak hiriaren botere eta aberastasunaren ikur bihurtuko dira, batez ere KATEDRALAK hirietako erdigune eta ardatza dira.

-          Erabiltzen duten materiala HARRIA da. Baina lantzeko teknika askoz ere garatuagoa izango dute.

-          TEKNOLOGI aurrerakuntzei esker Katedralak gero eta altuera handikoak egingo dituzte.

-          HORMAK, estuak eta lirainak dira eta altuera handia dutenez, ez erortzeko, kanpotik ARBOTANTEAK ipintzen dizkiete.

-          Eraikin gotikoak LEHIO asko eta zabalak dituzte; ondorioz, barnekaldea oso ARGITSUA da.Lehioak beiratez estaltzen zituzten eta honek barnean kolore jolas zoragarriak sortzen ditu.

-          OINPLANOA, Gurutze Latindarra da. (Ikusi irudian oinplanoaren atalak).

-          Altuera handiko hormak eusteko arku berri bat asmatu ze, ARKU ZORROTZA izenekoa. ( ikusi irudia).

-          Altuera handiko eraikinak estaltzeko ere ganga berriak asmatzen dituzte: GURUTZE GANGAK

2. ESKULTURA

-          HELBURUA: herritarrei kristau ezagutzak eta Bibliako pasarteak irakastea da; erromanikoan bezala.

-          KOKAPENA: Eskultura gehienak eraikinerako eginak daude. Horregaitik esaten da: eskultura arkitekturaren menpe dago. Gehien bat eliz atarietan eta zutabeetan kokatzen dira.

-          Irudiak naturalagoak eta errealistagoak dira: zintzelatutako pertsonak, jantziak, keinuak benetakoekin antza gehiago dute.

-          Irudi gotikoek mugimendua eta sentimenduak ere adierazi nahi dituzte: aurpegiko keinuak, besoak luzatu, jantzien tolesturak eginaz lortzen dute poza, tristura, sufrimendua, mina etab igortzea.

      GAIAK

-          Irudikatzen diren gai gehienak erlijiosoak dira, baina pixkanaka bestelakoak ere agertzen dira.

-          Eliz atariko tinpanoan  KRISTO PANTOKRATOR-a, Ama Birjina haurrarekin eta Jesus gurutzean irudikatzen jarraitzen dira, baina orain irudiek gotiko eskulturako ezaugarriak dituzte: mugimendua, sentimendua, naturaltasuna,...

-          Eskultura mota berriak agertzen dira:

·         ERRETAULA: altarean kokaturiko eta eskulturaz ornituriko elementua.

·         HILOBIAK: norbanakoen hilobiaetan eskulturak zizelkatzen dira.

3. PINTURA

Eskulturak dituen antzeko ezaugarriak ditu: 

• Helburua: kristau erlijioa irakastea.
• Kokapena: eliza barruko hormetan. Ala ere lehioak ugaritu direnez margotzeko horma gutxiago dago.
• Naturaltasuna: errealitateko formekin antza gehiago.
• Mugimendua: irudiek mugimendua igortzen dute: arropetako tolesdurak, eskuan altzatuz, lepoa biratuz etab.
• Sentimenduen adierazpena: aurpegiko keinuen bidez poza, samina, tristura etab.

      PINTURA GOTIKOAN IZANDAKO BERRIKUNTZAK

-          GAIAK erlijiosoak dira gehien bat, baina eskulturan gertatu bezala EZ ERLIJIOSOAK ere gero eta gehiago dira: noble eta burgesen argazkiak ( ERRETATUAK) adibidez.

-          KOKAPENA: Pintura elizetako hormetatik askatuz doa eta egur gainean margotzen hasiko dira teknika berriak erabiliz.

• Alde batetik, aldareko ERRETAULETAKO GELATXOAK margotuko dituzte.
• Zurezko tauletan gaur ezagutzen ditugun LEHEN KOADROAK margotuko dira.

-          KOLOREAK oso aberatsak dira; erabiliena URRE-KOLOREA da.

-          Margolanetako irudi nagusien atzekaldean lehen PAISAIAK margotzen dituzte.

ARTE GOTIKOA BIZKAIAN

Bizkaiko arte gotikoaren analisia ondorengo hauek kontuan hartuta : tipologia artistiko ezberdineko lan gotikoak (erlijio-arkitektura, arkitektura militarra, arte figuratiboa, liturgia-altzariak eta irudiak, margoak eta abar.), Bizkaiko gotikoaren ezaugarriak eta ikerketa proposamen ezberdinak (gotikoa Bizkaian, erlijio-arkitektura formen garapena, Bizkaiko eliza gotikoen oinplanoen tipologia-sailkapena espaziala eta abar).

Bizkaiko estilo gotikoko eraikinik bitxiena Lekeition dago. Herri horretako Andre Maria elizak XIII. mendeko gaztelar estiloaren traza orokorrei jarraitzen die, baina haiek sinplifikatuta. Hona tenpluaren ezaugarri arkitektoniko nagusiak: hiru ataleko hiru nabe, gurutzadura, hiru kapera burualdean, pinakuludun arbotante-bateria bikoitza, nerbio baten presentzia estalkiaren luzera osoan, hari sendotasuna ematen diola, eta haren atzeko partearen ardatza ipar alderantz desplazatzea dakarrela, eta leihateetako trazeriak, zeinak ingelesen eraginaren pean egin baitziren.


Bizkaiko gainerakoan, Gernikako Santa Maria eta Ondarroako Santa Maria elizak nabarmendu behar dira; azken horretan, batez ere, gurutzadura eta abside falta, eta apainketa arkitektonikoa, trazeriak baititu baotan eta erlaitzetan, eta pinakulu eta gargola adierazkorki apainduak. XV. eta XVI. mendeen bitartean, Bizkaiko gainerako eliza gotiko nagusiak eraiki ziren. Honako hauek dira aipagarrienak: Urduñako Santa Maria, Begoñako Andre Maria, Portugaleteko Santa Maria, Balmasedako San Severino, Galdakaoko Santa Maria eta Ziortzako Kolegiata, Markina-Xemeinen.