HUMANISMOA

1. Zeintzuk dira XV mendean ematen diren aldaketa nagusiak? Zein da Elizak duen egoera?

Humanismoa da aldaketa nagusiena:

Humanismoa, Italiako berpizkundearen hasieran XV mendean hasi zuen egonezin doktrinal eta espekulatiboaren indartzea.
Mendebaldeko Europako filosofia nagusi bezala eskolastizismoa mugitu zuen eta monopolioko Elizako liderrak kendu zituen lehenago eraman zuten ikasketaren gainean. Kide  ezjakinek literatura zaharra ikasten zuten eta Lorenzo Valla humanista italiarraren kategoriako erudituek Bibliaren itzulpenak eta Elizaren tradizioa ziren beste dokumentu batzuk ebaluatu zituzten. Inprimatzearen asmaketak liburuen zirkulazioa areagotu zuen hein handi batean eta berriztatze espiritualaren ideiak hedatu zituen Europa osotik.

Italiatik kanpo bizi ziren humanistak, Erasmo de Rotterdam bezala Herbehereetan, John Colet-en eta Tomas Moro Ingalaterrako sirrarengan, Johann Reuchlin Alemanian eta Jacques Lefèvre d'Étaples-en Frantzian, arau berriak eman zizkieten Elizaren praktiken ebaluazioari eta Idazteen ezaguera zehatzagoko garapenari.

Ikerketa hauek oinarriak ezarri zituzten gainean Martín Lutero teologoak eta Calvino erreformistak erreibindikatu zuten autoritate erlijioso posible bakarra Bibliaren, Humanismoa El-en ikerketari aplikatutako judizio indibiduala zela, filosofian, duintasuna eta pertsonaren balioa azpimarratzea jarrera da.

Muga humanismoa maiztasun handiarekin erabiltzen da Europatik XIV mendeetan zehar hedatu zen mugimendu literario eta kulturala deskribatzeko eta XV.

2. Nor da Erasmo Rotterdamgoa? Zer proposatzen du berak?

Erasmo Rotterdamgoa edo Desiderio Erasmo, izen osoz eta latinez Desiderius Erasmus Roterodamus, (Rótterdam, Herbeherak Herbehereak, 1466/1469ko urriaren 27a – Basilea, Suitza, 1536ko uztailaren 12a) Pizkunde garaiko humanista, filologo, teologo eta filosofo bat izan zen. Bere garaian jakintsu handitzat hartua izan zen. Idazle oparoa, bere lanak latin garbi eta jantziaz idazteaz gainera, antzinako filosofiaren ezagutza handia zuen. Oinarri horretatik, benetako kristautasun baten alde saiatu zen bere teologia lanetan.

Eramos hedatu nahi zituen idei nagusiak:

·                 

  Elizaren Berriztatzea. Erasmorentzat, elizaren erakundearen funtzio nagusiak ebanjelizazioa izan behar zuen eta hura  Estatu bezala egituratuta egotea ez zen aipaturiko lanerako beharrezkoa. Bere jarrerak kritika ugariak eman zizkion teologo ofizialen partez eta Inkisizioaren. Bere liburuek eta bere ideiek Erreforma luterotarra lehertuko litzatekeen hazkuntza-likidoa prestatzera lagundu zuten eta hondatzen bukatu zuten Eliza katolikoaren sistema ofiziala (Erasmok haren barruan geratzea beti nahiago izan zezan arren).

·                  Heziketa kristaua. Erasmok  gizakiaren heziketa babestu zuen, Idazte Sakratuen ezagueratik abiatuz eta moral kristauaren arauei jarraituz.

·                  Tolerantzia eta bakezaletasuna. Bere esistentzian –Francisco Iren eta V Carlos-en arteko liskarrak, edo inbasio turkiarrak bezala- zehar ezagutu zituen gerra ugarien ondorio ezin okerragoek izututa, ez zion saiatzeari utzi gerra geldi zezatela eta bakeagatik apustu egin zezatela beste edozein begiruneren gainetik gobernariak, gutunen eta liburuen bitartez, konbentzitzen.

·                  Europako kulturaren unitatea. Erasmo definitu zuen hartara berera Unibertsoko herritar bezala, konpromiso nazionalista edo alderdikoi guztitik itzuriz, eta espazioak soilik kultura humanista goranzkoa izan zen tokian eta libratzen duen bilatuz. Horregatik, atxiki zitzaien bi gizarte bakarrak Letretako eta Eliza kristauko Errepublika izan ziren.